เส้นบาง ๆ ที่เราสามารถใช้นิยาม EXW ว่าคือเทอมการค้าอะไร ก็คงจะแบ่งระหว่างเรียบง่ายหรือมักง่าย เพราะในความเรียบง่ายนั้นแฝงไปด้วยสิ่งที่ต้องเข้าใจและจัดการมากมาย หากเราไม่เข้าใจแล้วเลือกใช้เพราะมันง่ายดายกับเรา มันก็จะกลายเป็นมักง่ายทันที และความมักง่ายมักมีราคาที่ต้องจ่ายเสมอ

แม้จะดูเรียบง่าย แต่เทอม EXW ก็มีรายละเอียดที่ซับซ้อนและจุดที่ต้องระวังซ่อนอยู่ โดยเฉพาะสำหรับฝ่ายผู้ซื้อ การทำความเข้าใจเงื่อนไขนี้อย่างถ่องแท้จึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อหลีกเลี่ยงความผิดพลาดและต้นทุนที่ไม่คาดคิด

EXW (Ex Works) คืออะไร?

EXW (Ex Works) คือเงื่อนไขการส่งมอบสินค้าที่ผู้ขายมีความรับผิดชอบน้อยที่สุด ภารกิจของผู้ขายจะสิ้นสุดลงเมื่อได้จัดเตรียมสินค้าไว้พร้อมสำหรับให้ผู้ซื้อมารับ ณ สถานที่ของผู้ขายเอง เช่น หน้าโรงงาน (Ex-Factory) หรือหน้าคลังสินค้า (Ex-Warehouse)

อาจเปรียบเทียบง่ายๆ ได้กับเงื่อนไข “มารับเองที่ร้าน” ผู้ขายเพียงแค่แพ็คสินค้าแล้ววางรอไว้ ส่วนกระบวนการที่เหลือทั้งหมด ตั้งแต่การยกของขึ้นรถไปจนถึงการส่งถึงปลายทาง เป็นภาระหน้าที่ของผู้ซื้อทั้งสิ้น

การแบ่งหน้าที่และความรับผิดชอบภายใต้เทอม EXW

เพื่อให้เห็นภาพชัดเจน เราสามารถแบ่งหน้าที่ของผู้ซื้อและผู้ขายภายใต้เงื่อนไข EXW ได้ดังนี้

หน้าที่ของผู้ขาย (Seller’s Obligations):

• จัดเตรียมสินค้า: ผลิตและจัดเตรียมสินค้าให้ถูกต้องตามที่ระบุในสัญญา
• บรรจุหีบห่อ: แพ็คสินค้าในหีบห่อที่เหมาะสมกับการขนส่ง (ตามที่ตกลงกัน)
• แจ้งผู้ซื้อ: แจ้งให้ผู้ซื้อทราบเมื่อสินค้าพร้อมสำหรับการรับมอบ ณ สถานที่และเวลาที่กำหนด
• ส่งมอบเอกสาร: จัดเตรียมเอกสารที่จำเป็นเกี่ยวกับตัวสินค้า เช่น ใบแจ้งหนี้ (Invoice)

สิ่งที่ผู้ขาย “ไม่” ต้องรับผิดชอบ:

• การขนของขึ้นรถ: ผู้ขายไม่มีหน้าที่ต้องขนสินค้าขึ้นยานพาหนะของผู้ซื้อ
• พิธีการศุลกากรขาออก: ผู้ขายไม่มีหน้าที่ดำเนินพิธีการศุลกากรเพื่อการส่งออก
• การทำประกันภัย: ผู้ขายไม่ต้องรับผิดชอบในการทำประกันคุ้มครองสินค้า

หน้าที่ของผู้ซื้อ (Buyer’s Obligations):

ผู้ซื้อต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายและความเสี่ยงในกระบวนการทั้งหมดต่อจากผู้ขาย ซึ่งได้แก่:

• การขนของขึ้นรถ (Loading): จัดหาแรงงานหรืออุปกรณ์เพื่อขนสินค้าขึ้นยานพาหนะที่มารับ
• การขนส่งภายในประเทศต้นทาง: จ่ายค่าขนส่งจากโรงงานผู้ขายไปยังท่าเรือหรือสนามบิน
• พิธีการศุลกากรขาออก: ดำเนินเรื่องและรับผิดชอบค่าใช้จ่ายในการทำศุลกากรขาออกที่ประเทศต้นทาง
• ค่าใช้จ่ายที่ท่าเรือต้นทาง: จ่ายค่าภาระต่าง ๆ ที่ท่าเรือหรือสนามบิน (Terminal Handling Charges)
• การขนส่งระหว่างประเทศ: จองและจ่ายค่าระวางเรือหรือเครื่องบิน
• การประกันภัย: ตัดสินใจและรับผิดชอบค่าเบี้ยประกันภัยการขนส่ง (หากต้องการ)
• พิธีการศุลกากรขาเข้า: ดำเนินเรื่องและจ่ายค่าภาษีอากรขาเข้าที่ประเทศปลายทาง
• การขนส่งภายในประเทศปลายทาง: จ่ายค่าขนส่งจากท่าเรือหรือสนามบินไปยังคลังสินค้าของตนเอง

จุดโอนความเสี่ยงและค่าใช้จ่าย (Risk and Cost Transfer Point)

นี่คือหัวใจสำคัญของเทอม EXW:

• จุดโอนความเสี่ยง (Risk Transfer Point): ความเสี่ยงต่อการสูญหายหรือเสียหายของสินค้า จะโอนจากผู้ขายไปยังผู้ซื้อ ณ วินาทีที่ผู้ขายได้จัดเตรียมสินค้าไว้พร้อมให้รับมอบ ณ สถานที่ที่กำหนด
  • ตัวอย่าง: หากผู้ขายแจ้งว่าให้มารับของได้ที่โกดัง และรถบรรทุกของผู้ซื้อเกิดอุบัติเหตุชนสินค้าเสียหายระหว่างกำลังจะเข้าไปรับ ความเสียหายนั้นถือเป็นความเสี่ยงของผู้ซื้อ แม้ว่าสินค้าจะยังไม่ได้ถูกยกขึ้นรถก็ตาม
• จุดโอนค่าใช้จ่าย (Cost Transfer Point): สอดคล้องกับจุดโอนความเสี่ยง ค่าใช้จ่ายทั้งหมดที่เกิดขึ้นหลังจากสินค้าพร้อมให้รับมอบ ถือเป็นภาระของผู้ซื้อแต่เพียงผู้เดียว

ตัวอย่างสถานการณ์การใช้เทอม EXW

บริษัท “ไทยดีไซน์” ในกรุงเทพฯ สั่งซื้อผ้าไหมล็อตใหญ่จากโรงงาน “Silk Road” ในเมืองสุรัต ประเทศอินเดีย โดยตกลงซื้อขายภายใต้เงื่อนไข EXW Surat, India

1. ผู้ขาย (Silk Road): เมื่อผลิตผ้าไหมเสร็จและบรรจุหีบห่อเรียบร้อยแล้ว จะแจ้งไปยัง “ไทยดีไซน์” ว่า “สินค้าของคุณพร้อมรับแล้วที่โรงงานในเมืองสุรัต” ณ จุดนี้ ภารกิจของผู้ขายถือว่าสิ้นสุดลง
2. ผู้ซื้อ (ไทยดีไซน์): ต้องเริ่มกระบวนการทั้งหมดผ่านตัวแทน (Freight Forwarder) ของตนเองในอินเดีย
   • ส่งรถบรรทุกไปรับสินค้าที่โรงงาน Silk Road และ ต้องเป็นผู้รับผิดชอบในการนำผ้าไหมขึ้นรถ
   • ดำเนินพิธีการศุลกากรเพื่อการส่งออกจากประเทศอินเดีย
   • ขนส่งสินค้าทางรถไปยังท่าเรือมุมไบ
   • จัดการจองเรือและจ่ายค่าระวางเรือจากมุมไบมายังท่าเรือแหลมฉบัง
   • ทำประกันภัยการขนส่งทางทะเล
   • เมื่อสินค้าถึงไทย ต้องดำเนินพิธีการศุลกากรขาเข้า จ่ายภาษี และขนส่งสินค้ามายังคลังที่กรุงเทพฯ

บทสรุป

เทอม EXW (Ex Works) มอบอำนาจในการควบคุมกระบวนการโลจิสติกส์ทั้งหมดให้แก่ผู้ซื้อ ซึ่งอาจทำให้สามารถจัดการต้นทุนได้ดีกว่าหากมีเครือข่ายที่แข็งแกร่งในประเทศต้นทาง อย่างไรก็ตาม มันก็มาพร้อมกับภาระความรับผิดชอบและความเสี่ยงสูงสุดเช่นกัน โดยเฉพาะความท้าทายในการดำเนินพิธีการศุลกากรขาออก ซึ่งอาจเป็นอุปสรรคสำคัญสำหรับผู้ซื้อที่ไม่มีประสบการณ์หรือตัวตนทางกฎหมายในประเทศของผู้ขาย